"Menkul" Ne Demektir?
“Menkul” terimi, genellikle taşınabilir mallar ya da değerler için kullanılır. Bu kelime, Arapça kökenli bir terim olan "mankul" kelimesinden gelmektedir ve "taşınan" anlamına gelir. Türkçede ise "taşınabilir" anlamına karşılık gelir.
Menkul, hukuk ve finans gibi farklı alanlarda kullanılan bir terimdir ve kullanıldığı alana göre farklı anlamlar taşır:
- Hukuki Açıdan Menkul:
Hukukta menkul, gayrimenkul (taşınmaz) olan şeylerin dışında kalan, yerinden oynatılabilir, taşınabilir maddi varlıkları ifade eder. Örneğin; televizyon, mobilya, otomobil, bilgisayar gibi fiziki varlıklar menkul kategorisine girer.
- Finansal Açıdan Menkul:
Finans ve ekonomi alanında ise menkul kıymetler terimiyle karşılaşırız. Menkul kıymetler, belirli bir değeri temsil eden ve bu değeri üzerinden alım-satımı yapılan finansal araçları ifade eder. Örneğin; hisse senetleri, tahviller ve bonolar menkul kıymetler arasında sayılabilir.
- Vergilendirme Açısından Menkul:
Vergi hukukunda, menkul sermaye iradı terimiyle karşılaşabiliriz. Bu, menkul kıymetlerden elde edilen gelirleri (örneğin, hisse senetlerinden elde edilen temettüler) ifade eder ve bu gelirler üzerinden vergilendirme yapılır.
- Günlük Hayatta Menkul:
Günlük yaşantımızda menkul, genellikle taşınabilir eşyaları ifade eder. Özellikle taşınma, kiralama ya da satın alma süreçlerinde bu terimle sıkça karşılaşılır.
"Menkul Kıymet" Ne Demektir?
Menkul kıymetler, sermaye piyasalarında işlem gören, değeri belirli olan ve belirli bir hakkı ya da alacağı temsil eden finansal araçlardır. Bu finansal araçlar, genellikle bir yatırım aracı olarak kullanılır ve hisse senetleri, tahviller, bonolar gibi çeşitli şekillerde karşımıza çıkar.
Menkul kıymetlerin temel özellikleri, şu şekilde sıralanabilir:
- Kanunen Kıymetli Evrak Niteliği Taşırlar: Menkul kıymetler, yasal olarak tanınan ve belli haklar içeren belgelerdir. Örneğin, bir hisse senedi, sahibine o şirkette belli bir mülkiyet hakkı tanır. Bu nitelikleri dolayısıyla, menkul kıymetlerin kaybolması veya çalınması durumunda, yasal işlemlerle bu hakların geri alınması mümkündür.
- Nominal Değerlerine Ek Olarak Piyasa Değerleri Vardır: Her menkul kıymetin üzerinde yazılı bir nominal değeri vardır. Ancak piyasada bu kıymetlerin değeri, arz ve talebe bağlı olarak sürekli değişiklik gösterir. Bu sebeple, bir menkul kıymetin gerçek değeri, piyasada ne kadar bir fiyata alıcı bulduğuyla belirlenir.
- Yatırım Amacı İle Alınırlar ve Dönemsel Getiri Sağlarlar: Menkul kıymetler, bireylerin ve kurumların yatırım yaparak gelir elde etmek amacıyla satın aldığı finansal araçlardır. Örneğin, bir tahvil, belirli bir dönem sonunda ana paranın yanı sıra faiz getirisi de sağlar. Hisse senetleri ise kâr payı dağıtımı yoluyla yatırımcısına getiri sunabilir.
- Tek Bir Ticari İlişki İçin Çıkartılmazlar: Menkul kıymetler, genellikle halka arz edilmek üzere çok sayıda ihraç edilirler. Yani, bir hisse senedi ihraç edildiğinde, bu sadece tek bir yatırımcı için değil, birçok yatırımcı için çıkartılmıştır. Bu da likiditeyi artırır ve piyasa derinliği sağlar.
- Nama ya da Hamiline Yazılı Olabilirler: Menkul kıymetler, sahiplik haklarını belirtmek amacıyla nama ya da hamiline yazılı olarak ihraç edilebilir. Nama yazılı menkul kıymetler sadece ismi üzerinde yazılı olan kişiye özgüdür ve transferi sadece kaydın değiştirilmesiyle mümkündür. Hamiline yazılı menkul kıymetler ise sahibinin ismi olmadan ihraç edilir ve fiziken el değiştirme yoluyla sahiplik değişikliği olabilir. Hangi menkul kıymetin ne şekilde ihraç edileceği ise şirketin ana sözleşmesinde belirtilir.
Menkul Kıymet Türleri:
Menkul kıymetler, sermaye piyasalarında işlem gören, yatırımcılara çeşitli haklar tanıyan ve belli bir değeri temsil eden finansal belgelere verilen genel isimdir;
- Hisse Senetleri:
Tanım: Şirketlerin özkaynaklarına dayalı olarak ihraç ettiği kıymetli evraklardır.
Özellikler: Hisse senedi sahipleri, sahip oldukları pay oranında şirketin ortağı sayılır. Şirketin karına, zararına, yönetimine katılma ve oy hakkına sahiptirler.
Türleri: Adi, imtiyazlı, bedelli, bedelsiz, nama yazılı, hamiline yazılı vb.
- Tahviller ve Bonolar:
Tanım: Devletlerin, belediyelerin veya şirketlerin belirli bir vadeyle borçlanarak ihraç ettiği kıymetli evraklardır.
Özellikler: Tahvil ve bono alıcısı, belirli bir vade sonunda ana parayı geri alma ve belirlenmiş bir faiz geliri (kupon) elde etme hakkına sahiptir.
Türleri: Devlet tahvili, özel sektör tahvili, gelir ortaklığı belgesi, varlık kiralama bonoları vb.
- Türev Araçlar:
Tanım: Temel bir varlığa (örn. hisse senedi, döviz, emtia) dayalı olarak oluşturulan ve değeri bu varlığın fiyatına bağlı olarak değişen finansal araçlardır.
Özellikler: Türev araçlar, belirli bir varlığın gelecekteki fiyat hareketlerinden korunma (hedge), arbitraj ya da spekülasyon amacıyla kullanılır.
Türleri: Opsiyonlar, vadeli işlem sözleşmeleri (futures), swaplar, forward sözleşmeleri vb.
- Yatırım Fonu Katılma Belgeleri:
Tanım: Yatırım fonları tarafından ihraç edilen ve fon portföyüne yapılan katkının bir belgesi olan evraklardır.
Özellikler: Yatırımcılar bu belgeler aracılığıyla fon portföyündeki varlıklara dolaylı bir şekilde yatırım yaparlar.
Türleri: Hisse senedi fonu, tahvil ve bono fonu, likit fon, altın fonu vb.
- Finansman Bonoları:
Tanım: Kısa vadeli borçlanma aracı olarak şirketler tarafından ihraç edilir.
Özellikler: Genellikle 1 yıldan kısa vadeli olup, şirketlerin likidite ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullanılır.
- Sukuk (İslami Tahviller):
Tanım: İslami finans prensiplerine uygun olarak hazırlanan, faiz içermeyen borçlanma senetleridir.
Özellikler: Varlık kiralama ya da ortaklık temelli yapılarla gelir sağlarlar.
Bu menkul kıymet türlerinin her biri, yatırımcılara farklı risk ve getiri profilleri sunar. Yatırımcıların bu araçlara yatırım yapmadan önce risk toleranslarını, yatırım hedeflerini ve piyasa koşullarını dikkate alarak doğru bir değerlendirme yapmaları gerekmektedir.
